Autor: Ilustrator: Liczba stron: Liczba stron kolorowych: Format: Data wydania: ISBN: Numer katalogowy: Cena:

Dariusz Karnas Artur Juszczak 180 180 A4, paperback 2024-11-15 978-83-67227-66-7 Maxi 14 99,00

Samolot szkolno – treningowy TS-11 Iskra to jedna z najbardziej znanych i rozpoznawalnych, rodzimych konstrukcji lotniczych. Wśród polskich pasjonatów lotnictwa zyskała przydomek Królowej i trudno się dziwić – udana konstrukcja o zgrabnej, wdzięcznej sylwetce i przede wszystkim kilka pokoleń wychowanych za Jej sterami pilotów. Królowa ostatnio doczekała się bardzo obszernej monografii wydanej nakładem Wydawnictwa Stratus.

Publikacja, której autorem jest Dariusz Karnas ukazała się w ramach cyklu „Samolot po polsku MAXI” przy współudziale Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie. Zatem znajoma szata graficzna oraz sposób wydania, zaś coś co od razu rzuca się w oczy to objętość publikacji. Jest ona dość spora, bo liczy aż 180 stron, ale znaleźć tam można praktycznie wszystko na temat tego jakże zasłużonego samolotu.

Początkowe rozdziały publikacji to oczywiście historia powstania samolotu, prace nad prototypami, bicie rekordów, produkcja seryjna i omówienie poszczególnych wersji. Znajdziemy tu także informacje o dwóch zagranicznych epizodach Iskry, czyli „konkursie” na samolot szkolno – treningowy dla państw dawnego Układu Warszawskiego oraz eksport do Indii. Wszystko bogato ilustrowane znakomitej jakości zdjęciami.

Skoro mowa o zdjęciach to są one podstawą tej publikacji. Rozdział zatytułowany „Fotoalbum” to kilkaset zdjęć z różnych okresów użytkowania samolotu. Wykonane zostały w różnych miejscach, jednostkach, w różnych okolicznościach. Praktycznie ze wszystkich jednostek, gdzie Iskry pełniły swą pracowitą służbę. Jest wśród nich sporo zdjęć ze Świdwina i Słupska z czego się bardzo cieszę. 

Kolejna część opracowania jest poświęcona malowaniu i oznakowaniu samolotów. Zagadnienie to zostało rozebrane na czynniki pierwsze. Poza obszernymi opisami znajdziemy tu także obszerny materiał ikonograficzny, zaś jego lwią część stanowią godła poszczególnych eskadr (każde szczegółowo opisane) i oznaczenia indywidualne poszczególnych samolotów.

Potem następuje lotnicza „pornografia” czyli zagadnienia związane z opisem konstrukcji. Także tu do zagadnienia autor podszedł niezwykle rzetelnie i szczegółowo. Każdy element płatowca został dokładnie opisany i zilustrowany, a materiał poglądowy to kolejne kilkadziesiąt doskonałej jakości zdjęć, co ułatwi pracę każdemu modelarzowi, bez względu na to, jaki model Iskry ma na warsztacie. 

Entuzjaści skali 1/72 na pewno będą zadowoleni z planów wszystkich wersji Iskry. Plany te stanowią kolejny rozdział publikacji. Bardziej szczegółowo potraktowano tu Iskrę bis D oraz Iskrę bis DF, których plany obejmują nie tylko rzuty boczne ale i górę – dół. Rzut boczny czwartego prototypu zawiera także przekroje, z tym że one pasują do wszystkich wersji samolotu. Ten rozdział kończy się tabelarycznym zestawieniem danych technicznych większości wersji samolotu. 

Potem następuje przegląd malowań stosowanych w samolotach TS-11 Iskra. W sumie 76 barwnych profili autorstwa Artura Juszczaka. Możemy się zatem zapoznać, jak malowane były prototypy Iskier, samoloty z jednostek bojowych, czy Iskry demonstracyjne. Pokazano także malowania Iskier użytkowanych w Indiach. Nie zapomniano także o malowaniach okolicznościowych. Może to być inspiracją dla nie jednego modelarza.

Ostatni rozdział publikacji poświęcony jest Iskrom stanowiącym eksponaty muzealne. Autor omówił niemal wszystkie Iskry będące w zbiorach placówek muzealnych na terenie całej Polski. Jest oczywiście wspomniana także Iskra znajdująca się w zbiorach Muzeum Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie. Przy czym jest jedna z dwóch Iskier znajdujących się na terenie naszego miasta, druga znajduje się w rękach prywatnych. Całość napisana w sposób przystępny, łatwym, przyjemnym w czytaniu językiem. Nie skupiałem się tu na liczeniu przecinków czy barku jakieś kropki. Czytałem już takie "recenzje" książek, moim zdaniem nie wnoszą kompletnie nic poza uwypukleniem kompleksów piszącego - "napisałbym lepiej, ale nie umiem, więc nie napiszę, ale temu co napisał dowalę, co mi tam!"
Na zakończenie muszę stwierdzić, że jestem pod bardzo dużym wrażeniem. Mamy do czynienia z najbardziej kompleksową i dokładną monografią Iskry, jaka kiedykolwiek ukazał się na Polskim rynku wydawniczym. Na tego typu publikacje patrzę przede wszystkim jako modelarz. Jako modelarz stwierdzam, że jeżeli ktoś planuje budowę modelu Iskry, niezależnie od skali i zestawu, i chce wyjść poza to co oferuje producent, powinien rozważyć zakup czy pożyczenie tej publikacji. Na pewno ułatwi pracę i sprawi, że uzyskany efekt będzie doskonały.

Dziękuję Wydawnictwu Stratus za przekazanie egzemplarza na potrzeby niniejszej publikacji.